Çok kutuplu yeni bir Orta Doğu’ya doğru

Suudi Arabistan ve İran arasında 7 yıl aradan sonra diplomatik ilişkileri yeniden başlatan anlaşmanın Çin himayesinde gerçekleşmesi, Orta Doğu’da ABD’nin hegemonyasını azaltacak çok kutuplu yeni bir sistemi getirecek dönüşümün başlangıç noktası olarak değerlendiriliyor.

Suudi Arabistan ve İran, kısa bir süre önce sürpriz bir adımla, diplomatik ilişkileri yeniden başlatma konusunda anlaşmaya vardıklarını duyurdu. Riyad ve Tahran arasında sağlanan anlaşma, Çin’in himayesinde gerçekleşmemiş olsaydı belki de bu kadar gündem olmaz ve ilgi çekmezdi.

Suudi Arabistan-İran anlaşmasının, Çin himayesinde sağlanması Washington’da şok etkisi yaratan bir sarsıntıya yol açtı. ABD, Pekin’in arabuluculuğunda yapılan bu anlaşmanın stratejik çıkarları için olumsuz sonuçlara yol açacağını biliyor. Nitekim anlaşma, oldukça karmaşık ve önemli denklemlere sahip Orta Doğu’da olduğu gibi özellikle de küresel ekonomi üzerinde etkisi olacak deniz güzergahları ve enerji güvenliğini ilgilendiriyor.

Orta Doğu’da büyük dönüşümlerin habercisi gelişmeler, Washington’un askeri ve diplomatik varlığını azaltmasının ardından Rusya ve Çin’in bölgeye ciddi anlamda nüfuz etmesiyle başladı. Bölgedeki bu jeopolitik dönüşümlerin, Orta Doğu’da uzun vadede Washington’un hegemonyasını zayıflatacağı ve çok kutuplu yeni bir sistemin ortaya çıkmasına yol açacağı öngörülüyor.

Aslında büyük dönüşümler, Rusya-Ukrayna savaşının başlaması ve süper güçler arasındaki rekabetin kızışmasıyla hız kazandı. Rusya’nın Ukrayna’ya açtığı savaş ayrıca, Batı ülkeleri ile stratejik rakipleri olan Çin ve Rusya arasında Orta Doğu’ya nüfuz rekabetinin krizini de derinleştirdi.

Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkeleri de Batı ülkelerine baskı kuracak yeni faktörlerin varlığıyla kendilerini daha iyi hissetmeye başladılar. Nitekim bu, İsrail’in yanı sıra Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) Ukrayna savaşında Batı ülkelerinin Rusya’ya karşı duruşu benimsemeye yanaşmama yönünde sergiledikleri tutumda açıkça görüldü.

Bölgede çok kutuplu yeni bir sistemin kurulması halinde Avrupa ülkelerinin daha etkin bir rol üstlenmelerine de fırsat doğar. Öyle ki Orta Doğu’nun tek güç hegemonyasından çıkmasıyla Avrupa’nın çıkarlarını ilerletmesini sağlayacak aktif rol üstlenmesi için alan açılacak.

Çin, Orta Doğu güvenlik sisteminde stratejik bir ortak haline geldi mi?

Pekin yönetiminin Orta Doğu’da stratejik bir rolü üstlenmeye dair yoğun çabaları gizli değil. Hatta Çin, 21. yüzyılda ABD’ye jeopolitik alanda meydan okuma konusunda ciddi bir ilerleme de kaydetmiş durumda.

Suudi Arabistan-İran anlaşması da bu bağlamda benzeri görülmemiş tarihi bir dönüm noktası görülüyor. Nitekim Riyad ile Tahran’ın 7 yıl aradan sonra diplomatik ilişkileri yeniden başlatma anlaşması, Orta Doğu’da belki de dünyada Çin döneminin başlangıç noktası olarak kayıtlara geçebilir.

Bu nedenle Çin dış politikasındaki stratejik dönüşümün bir gecede oluşmadığı, Washington’un bölge ülkelerine yönelik yükümlülük ve taahhütlerini yerine getirmemesi ve 2003 yılında Irak’a yönelik işgalin ardından oluşan stratejik boşluğu doldurmamasının bir sonucu olarak değerlendiriliyor.

Çin, ABD’nin elindeki askeri güç ve deneyimlere sahip olmadığı için Washington’la bu konuda rekabet edebilecek durumda değil. Ancak ABD kendi başına bölgeden uzaklaşarak meydanı Çin’e bırakmış oldu.

Çok kutuplu yeni bir dünya sistemini arama sebepleri

Washington Post gazetesinde yer alan bir haberde, eski ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger’in “Çin’in barış kurucusu olarak rol aldığında bölgedeki uluslararası diplomasinin referans çerçevesinin değişeceğini” söylediğine dikkati çekiliyor. O durumda, halihazırda bölgedeki barış anlaşmalarına arabuluculuk edebilecek güçte olan tek ülke ABD’nin hegemonyasını kaybedeceğine işaret ediliyor. Nitekim Çin de Orta Doğu’ya artık nüfuz etme yönünde bir ilerleme kaydetmiş durumda.

Çin’in halihazırdaki bölgesel rolü sebebiyle İsrail kararlarının daha fazla karmaşık hale geldiği belirtiliyor. Nitekim Tel Aviv yönetiminin İran’a baskı kurmak için adım atmak istediğinde Çin’in çıkarlarını da dikkate alması gerekiyor. Pekin ve Tel Aviv arasındaki güçlü ilişkiler de bunu gerektiriyor.

ABD’nin pek çok ortağı, son yıllarda uluslararası ilişkilerini gözle görülür ve istikrarlı bir şekilde çeşitlendirmeye başladı. Sadece Orta Doğu’da Bahreyn, Mısır, Kuveyt, Katar, Suudi Arabistan, BAE ve Türkiye, Çin merkezli siyasi, ekonomik ve güvenlik grubu Şanghay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) mevcut veya potansiyel diyalog ortağı konumunda.

SİÖ; dünya nüfusunun yaklaşık yarısını ve Avrasya kara kıtasının yaklaşık beşte üçünü oluşturan üyeleriyle dünyanın en büyük bölgesel siyasi ittifakı. Genellikle batı ittifakının rakibi “Doğu İttifakı” veya “Doğu’nun NATO’su” olarak tanımlanıyor.

Ayrıca Arjantin, Endonezya, Meksika, Türkiye, İran gibi bazı ülkeler geçen sene BRICS grubuna (Brazilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika) katılmayı istediğini belirtti. Hatta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2018’de Güney Afrika Cumhuriyeti’nin Johannesburg şehrinde 10’uncusu düzenlenen BRICS Zirvesi’ne katıldı.

BRICS, çok kutuplu bir dünya düzenini güçlendirmek için çalışıyor, geleneksel batılı güçlerin hegemonyasına meydan okuyor ve dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerine sahip bir grup ülkeyi çatısı altında topluyor. Bu ülkeler, dünyanın kara alanının dörtte birini ve dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 40’ını oluşturuyor. Ayrıca dünyanın gayrisafi yurt içi hasılasının yüzde 25’ini oluşturan bu ülkeler, gelecekte kendi aralarında bir birlik ya da siyasi kulüp oluşturmaya çalışıyor.

Çok kutuplu bir Orta Doğu’nun teşekkülünde yaşanabilecek zorluklar

Enerji alanında uzman Hadi Fethullah, OPEC’in 2016’da OPEC+’ya dönüşmesinin Suudi Arabistan’ın “petro-dolar” bölgesinden uzaklaşması, petrol dışı piyasaya aktif şekilde katılımı için zemin hazırladığını ifade etmişti.

Bu çerçevede 2019’da dolar dışında farklı para birimleriyle petrol ticaretini keşfetmeye koyulan Suudi Arabistan, 2022’de ise Çin ile yuan üzerinden petrol ticareti seçeneklerini ciddi şekilde değerlendirmeye başladı.

Riyad’ın yeni enerji vizyonundan kaynaklanan politikalar, Suudi Arabistan’ın güvenliğini uzun süredir destekleyen siyasi anlaşmalarda şimdiden çatlaklar oluşturdu.

Ancak bu gelişmeler, ABD’nin bölgeden çekilme kararında geri adım atmasına katkı sağlamak yerine Körfez’in güvenliğini öncelikler listesinden çıkaran Washington’un konumunu pekiştirdi.

Kaya gazı çıkarmanın ABD’yi Riyad’ın petrolünü öncelikler listesinden çıkarmaya sevk ederken, Suudi Arabistan güvenlik karşılığında petrole alternatif bir denklem kuramadı. Bunun neticesinde Yemen’deki İran destekli Husiler, 2021 ve 2022’de Suudi Arabistan’ın önemli petrol tesislerine saldırılar düzenleyebildi.

Suudi Arabistan, ülkenin ulusal petrol şirketi Saudi Aramco aracılıyla enerji sektöründe Çin yatırımlarının önünü açması ise siyasi ve güvenlik sahnelerindeki karmaşıklığı daha da artırdı. ABD’li özel şirketleri bu yatırımlara ortaklık etmesi bile durumu çok değiştirmedi.

Riyad yönetimi, güvenlik politikası ile enerji sektöründeki karar alma sürecini gözden geçirmeye yeltendiğinde, süregelen uluslararası nüfuz düzenlemelerinin bir sonucu olarak bazı ciddi sıkıntılarla karşı karşıya kalıyor.

Çin’in “People’s Daily” gazetesinin haberinde, Pekin’in Orta Doğu politikasının, ülkenin özel çıkarlarını merkeze almadığını; Orta Doğu’da tek kutuplu hegemonya peşinde koşan her ülkeye karşı olduğunu savundu. Bu, bölgedeki çok kutupluluk modelinin Çin’in lehine olacağı ve Pekin’in stratejik alanının genişlemesine yol açacağı anlamına geliyor.

Bu görüşten hareketle, Çin, Arap ülkelerinin egemenliğine saygı gösterme bahanesiyle ve ortak kalkınma arayışı temelinde Orta Doğu’da çok kutupluluğu teşvik etmeye çalışıyor.

Çin halihazırda güçlü bir ticaret ortağı gibi görünebilir ancak ABD’nin bölgede bıraktığı stratejik boşluğu halen tek başına dolduramaması, bölge ülkelerini sürekli alternatif arayışlara sevk ediyor ve bu da çok kutuplu bir Orta Doğu anlamına geliyor.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

slotbar
superbahis
timebet
tipobet
tumbet
vdcasino
vevobahis
bahiscom
casibom giriş
lidyabet giriş
lidyabet
jojobet
betmarlo giriş
marsbahis giriş
betcup giriş
bets10
Asyabahis
betmoon
betnano
limanbet
dinamobet
1xbet
nakitbahis
ngsbahis
bahigo
onwin
paribahis
perabet
piabet
pinup
pulibet
redwin
sahabet
bahigo
perabet
ngsbahis
onwin
bahiscom
paribahis
belugabahis
tipobet
piabet
pulibet
sahabet
bahigo
limanbet
makrobet
mariobet
meritking
mobilbahis
mostbet
cratosslot
sekabet
dinamobet
bahigo
perabet
ngsbahis
onwin
bahiscom
paribahis
belugabahis
tipobet
bahigo
onwin
bahigo
betcup
matbet
mariobet
mariobet
setrabet giriş
supertotobet giriş
tarafbet giriş
tipobet giriş
tulipbet giriş
tümbet giriş
vdcasino giriş
winxbet giriş
betpark
betroad
bets10
bettilt
betvole
casibom
casinomaxi
casinoper
dinamobet
grandpashabet
goldenbahis
holiganbet
hovardabet
imajbet
interbahis
jojobet
asyabahis
bahsegel giriş
bahsegel giriş
casibom giriş
betvole
casibom
bets10
casinomaxi
casinomaxi
casinoper
cratosslot
dinamobet
dumanbet
grandpashabet
betvole
casibom
bets10
casinomaxi
casinomaxi
casinoper
cratosslot
dinamobet
dumanbet
grandpashabet
superbetin
sekabet giriş
avcılar escort
esenyurt escort
bahçeşehir escort
beylikdüzü escort
bakırköy escort
halkalı escort
şirinevler escort
şişli escort
istanbul escort
esenyurt escort
avcılar escort
tarafbet
betist giriş
showbet
xslot giriş
favorislot
barn festival
pragmatic slot oyunları
radissonbet
egt oyna
betmarlo
floating dragon oyna
bonus hunt" rel="dofollow">bonus hunt">bonus hunt
aresbet
tombala oyna
wild wild riches oyna
betibom
dog house megaways
diyarbet
diyarbet
diyarbet
diyarbet
wild west gold oyna
markaj giriş
trwin giriş
altıncasino
diyarbet
diyarbet
diyarbet
diyarbet
diyarbet
diyarbet
diyarbet
sugar rush oyna
hiperwin
sweet bonanza oyna
diyarbet
diyarbet
mrbahis
favorislot
markaj giriş
trwin
big bass bonanza oyna
gates of olympus oyna
egt oyna
favorislot
markaj giriş
trwin
betingo
bahisbudur
casi pol
casipol giriş
casipol giriş
casipol
casipol
romabet
mrbahis
casipol şikayetvar
casipol giriş
casipol twitter
casipol şikayet
casipol
casipol güncel giriş
casipol güncel
casipol giriş
casipol girişi
tuzla escort
venüsbet
winxbet
orisbet
padişahbet
palacebet
paribahis
parmabet
perabet
piabet
pinup
polobet
pusulabet
redwin giriş
markajbet
denemebonusuoyna.com
Pendik Escort
Deneme bonusu veren siteler
erzurum escort
Bahis Siteleri
romabet
matadorbet
mariobet
asyabahis
slotbar
xslot
rexbet
romabet
sahabet
savoybetting
savoybetting
sekabet
setrabet
tipobet tarafbet sekabet süperbetin süpertotobet tulipbet tümbet vdcasino onwin onbahis oleybet norabahis neyine giriş
kralbet
ligobet
matadorbet
matbet
milanobet
milosbet
mobilbahis
mostbet
mrbahis
nakitbahis
extrabet
favoribahis
favorisen
gobahis
gorabet
grandpashabet
hilbet
ikimisli
imajbet
intobet
jasminbet
jetbahis
jojobet
klasbahis
betorspin
betpark
betpas
betper
betroad
betsat
bettilt
betturkey
betvole
casibom
casinovale
celtabet
dinamobet
discountcasino
dumanbet
elexbet
elitbahis